اثرات تراتوژینک کربنات لیتیوم بر اندام زایی جنین های موش کوچک آزمایشگاهی در روزهای 9/5-8/5-7/5 حا

فشرده فارسی : لیتیوم یک عنصر قلیایی با کوچکترین وزن اتمی در بین فلزات محسوب می شود. این عنصر با وجود سادگی اثرات قابل - ملاحظه ای در مراحل رشد و نمو جنینی و همچنین رفتار مهره داران می گذارد، بطوریکه بعنوان عامل تراتوژن مهره داران شناخته شده است . سالهای متمادی است که کربنات لیتیوم را بعنوان دارویی موثر برای درمان افسردگی مانیک manic depression بکار می برند . با توجه به اینکه لیتیوم از جفت عبور می کند و با غلظتی تقریبا مساوی با غلظت سرمی مادر، در سرم جنین یافت میشود، لذا خطرات ناهنجاری زایی در جنین بوجود می آورد . گزارشات زیادی از نوزادان ناهنجاری که مادران آنها در طی دوره بارداری لیتیوم مصرف کرده اند، داده شده است . در این ارتباط جهت مشخص کردن پتانسیل تراتوژنیک این فلز اثرات تراتوژنیک کربنات لیتیوم در موشهای سوری نژاد balb/c مورد آزمایش قرار گرفت . در این کار تحقیقاتی، کربنات لیتیوم پس از حل شدن در سرم فیزیولوژیک نمکی، بطور داخل صفاتی به موشهای 2/5 الی 3 ماهه تزریق گردید. در اولین سری تجربیات میزان 443 mg/kg b.w.)lethal dose(ld 50 تعیین شد . در سه سری دیگر از تجربیات با کاهش این دوز به مقدار 300 mg/kg دوز درمانی،کربنات لیتیوم به موشهای حامله در روزهای 8/5,7/5و 9/5 حاملگی (روزهای بعد از لانه گزینی) تزریق گردید . هم زمان با تزریق به تعداد چهار موش تجربی، در هر سری تعداد 4 موش شاهد حامله نیز در نظر گرفته و به آنها تنها سرم فیزیولوژیک تزریق شد. حاملگی موشها با مشاهده درپوش واژنی مشخص می گردید، که تاریخ مشاهده آن بعنوان روز صفر حاملگی در نظر گرفته شد. جنین های موشهای حامله در روز 15/5 حاملگی از رحم مادران خارج گردید و از نظر مورفولوژیکی و هیستولوژیکی بطور دقیق مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت . لازم به ذکر است که هر سری از تجربیات سه بار تکرار گردید . جنین های بدست آمده از تزریق در روز 7/5 حاملگی، کاهش معنی داری) p< 0/001 (را در وزن جنین و (crاندازه فرق سری نشیمنگاهی) نشان دادند، در 18 درصد ازکل جنین ها ناهنجاری در چشم مشاهده شد . این ناهنجاریها شامل : آنوفتالمی دو طرفه ,)42 درصد (آنوفتالمی یک طرفه) 37 درصد (و میکروفتالمی و نابجایی در رشد و نمو چشم) 21 درصد (بود . همچنین در بین جنین های ناهنجار، یک مورد اگزنسفالی، یک مورد اگزوهپاتیک ، یک مورد شکاف توام در لب و کام و یک مورد ناهنجاری کلی در سرو صورت و 6 جنین آتروفیه) 6 درصد (مشاهده گردید . مقاطع هیستولوژیکی، به هم ریختگی سازماندهی سلولهای شبکیه و نابجایی در تشکیل چشم جنین های میکروفتالمی و چسبندگی غیر عادی پلکها را به یکدیگر، مشهود بود . در بین جنینهای بدست آمده از تزریق در روز 8/5، 8 درصد اگزنسفالی 1/3 درصد اگزوهپاتیک و بالاخره 34 درصد آتروفیه مشاهده شد. این جنین ها نیز کاهش معنی داری)p< 0/001 (را در وزن و cr نشان دادند . در مطالعه مقاطع میکروسکوپی جنین های اگزنسفال، عدم تشکیل پرده مننژ در سطح خارجی مغز مشاهده گردید . در جنین های بدست آمده از تزریق در روز9/5 حاملگی 50 درصد آتروفیه شده، و بقیه سالم بودند . با روش جذب اتمی، میزان غلظت لیتیوم در سرم خون موشهای تجربی 6 (1/19 - 1/98 neq/l ساعت پس از تزریق) و 24 (0/15 - 0/24 meq/l ساعت پس از تزریق)و در موشهای شاهد 0/006 - 0/014 تعیین شد این مقدار لیتیوم در سرم خون تقریبا در محدوده غلظت درمانی آن در بیماران تحت معالجه با این دارو بدست آمد .